Kanser Genetik mi?

Kanser ve Genetik: Ne Kadar Genetik, Ne Kadar Önlenebilir?

Kanser, insan hayatını derinden etkileyen karmaşık bir hastalıktır. Tüm kanser türlerinin altında genetik nedenler yatar; bu nedenle hiçbir hastaya "seninki genetik değil" diyemeyiz. Ancak genetik yatkınlık, dış faktörlerle birleştiğinde kansere yol açar. Bu yazıda kanserin genetik doğasını ve riski nasıl azaltabileceğimizi ele alıyoruz.

---

Kanser Genetiği

Kanserin Genetik Temeli: Herkes Risk Altında mı?

Genetik, kanserin temel yapı taşlarından biridir. Hepimiz, yaşamımız boyunca maruz kaldığımız dış faktörlerin (sigara, stres, mesleki maruziyet vb.) ve ailemizden aldığımız genetik değişikliklerin bir araya gelmesiyle kanser riski taşırız. Bazı ailelerde belirli kanser türlerine yatkınlık daha fazladır. Örneğin:

• Kolon Kanseri: Genetik yatkınlığı olan bir birey, yetersiz beslenme, kronik kabızlık, stres gibi faktörlerle karşı karşıya kaldığında kolon kanseri riski artar.
• Meme Kanseri: Aile geçmişinde meme kanseri bulunan bireyler, genetik olarak daha fazla risk altındadır.

Ancak bu yatkınlık, dış faktörlerle birleşmeden kansere dönüşmez. Ailenizde kanser öyküsü varsa, sağlıklı bir yaşam tarzı benimseyerek riski azaltabilirsiniz. Örneğin:

• Kolon kanseri öyküsü olanlar: Barsak düzenine dikkat etmelidir.
• Akciğer kanseri öyküsü olanlar: Sigara içmemelidir.
• Karaciğer kanseri öyküsü olanlar: Alkol tüketiminden kaçınmalıdır.

Tüm bu önlemlere rağmen, dış faktörlerin tamamen önüne geçemeyeceğimiz için riski sıfırlamak mümkün değildir. Ancak bu önlemlerle riski büyük ölçüde azaltabiliriz.

---

Genetik Mutasyonların Rolü: Yüksek Riskli Durumlar

Bazı durumlarda kanserin nedeni, birçok genetik değişikliğin bir araya gelmesinden ziyade, belirgin bir genetik mutasyondan kaynaklanır. Bu tür mutasyonlar:

• Kuşaktan kuşağa %50 oranında aktarılabilir.
• Meme kanseri, kolon kanseri gibi yüksek riskli kanser türlerine yol açabilir.
• Genç yaşta ortaya çıkan, nadir veya beklenmedik kanser türleriyle ilişkilidir.

Genetik Testler ve Kontrol Süreci

Eğer bir bireyde genetik bir mutasyon saptanırsa, aile fertleri sıkı bir şekilde kontrol altına alınır. Sağlıklı bireylerde mutasyon bulunursa:

• Erken tanı amacıyla düzenli takipler yapılır.
• Yüksek riskli durumlarda koruyucu cerrahi (örneğin, memelerin alınması) gibi önlemler alınabilir.

Bu süreç, bireyin isteği ve doktorların değerlendirmesi doğrultusunda gerçekleştirilir.

---

Dış Faktörler ve Kanser: Genetik Olmayan Etkenler

Kanserin yalnızca genetik nedenlerden kaynaklanmadığını unutmamalıyız. Çernobil felaketi gibi olaylarda olduğu gibi, yoğun dış faktörlere maruz kalmak sağlam genlerimizi bile bozabilir.

• Radyoaktif Maddeler: Direkt radyasyona maruz kalma kansere yol açabilir.
• Asbest Maruziyeti: Asbest boyalı evlerde yaşamak akciğer kanseri riskini artırır.
• Mesleki Riskler: Kimyasal maddelerle çalışan kişilerde kanser riski yüksektir.

Bu gibi durumlarda, genetik faktörlerden bağımsız olarak kansere yakalanma ihtimali artar.

---

Sonuç: Kanser Genetiktir, Ancak Müdahale Edebileceğimiz Alanlar Vardır

Kanserin genetik bir temeli olduğu açıktır, ancak dikkat edilmesi gereken nokta, ne kadar genetik olduğu ve hangi faktörlerin devrede olduğudur. Genetik kısmı şu an için değiştiremesek de, sağlıklı yaşam tarzı, çevresel risklerin azaltılması ve düzenli doktor kontrolleri gibi önlemlerle kansere karşı önemli bir savunma geliştirebiliriz.

Kaynaklar

1. Hanahan, D., & Weinberg, R. A. (2011).
   "Hallmarks of cancer: the next generation."
   Cell, 144(5), 646-674.
   DOI:10.1016/j.cell.2011.02.013

2. Tomasetti, C., & Vogelstein, B. (2015).
   "Variation in cancer risk among tissues can be explained by the number of stem cell divisions."
   Science, 347(6217), 78-81.
   DOI:10.1126/science.1260825

3. Jemal, A., Bray, F., Center, M. M., Ferlay, J., Ward, E., & Forman, D. (2011).
   "Global cancer statistics."
   CA: A Cancer Journal for Clinicians, 61(2), 69-90.
   DOI:10.3322/caac.20107