Prematür Ovarian Yetmezlik, Erken Menopoz

- Temmuz 15, 2020

Prematür Ovarian Yetmezlik (POY) ve Erken Menopoz: Genetik Nedenler

Prematür ovarian yetmezlik (POY) veya erken menopoz, kadınlarda yumurtalık fonksiyonlarının 40 yaşından önce kaybedilmesiyle ortaya çıkan önemli bir durumdur. Genetik faktörler, bu rahatsızlığın en yaygın nedenleri arasında yer alır. Turner sendromu, Frajil X sendromu ve diğer genetik faktörler POY'un gelişiminde kritik rol oynar.
Erken Menopoz, Prematür Ovaryen Yetmazlik

Turner Sendromu ve X Kromozomu Anomalileri

Klasik Turner Sendromu

Turner sendromu, POY'un en yaygın genetik nedenidir ve X kromozomunun tamamen eksik olduğu bir durumdur. Klasik Turner sendromunda yumurtalık rezervi tamamen tükenmiştir ve doğurganlık mümkün değildir.

Mozaik Turner Sendromu

Mozaik Turner sendromunda, X kromozomu eksikliği kısmi veya hücresel düzeyde farklılık gösterebilir. Bu bireyler adet görebilir ve çocuk sahibi olabilirler. Ancak doğum öncesi dönemde başlayan foliküler kayıplar nedeniyle erken yaşta doğurganlık kaybı ve menopoz görülebilir. Mozaik Turner sendromunda:
Menstrüel düzenler normal olabilir.
Düşük AMH seviyeleri görülebilir.
Çocuklarda klasik Turner sendromu riski yüksektir.
Kritik Genler: X kromozomunda yer alan DIAPH2, XPNPEP2, DACH2, POF1B ve CHM genleri, ovarian yetmezlik açısından önemlidir.

Frajil X Sendromu ve FMR1 Geni

FMR1 geni mutasyonları, POY'un genetik nedenleri arasında ikinci sıradadır. Frajil X sendromu, FMR1 genindeki CGG trinükleotid tekrarlarının artışı ile ortaya çıkar:
Premutasyon (60-199 tekrar): Kadınlarda taşıyıcılık şeklinde görülür. Bu kadınlarda POY riski %20'ye kadar çıkar.
Tam Mutasyon (>200 tekrar): Mental retardasyon ve Frajil X sendromu görülür.
Gebelik planlayan kadınlarda bu mutasyonun taranması kritik öneme sahiptir. Premutasyon taşıyıcılarının erkek çocuklarına %50 oranında mutasyonu aktarma riski vardır.

Galaktozemi ve GALT Geni

Galaktozemi, galaktoz 1 fosfat üridil transferaz (GALT) genindeki mutasyonlarla ilişkilidir. Otozomal resesif bir metabolik hastalık olan galaktozemi, POY riskini artırabilir.

Diğer Genetik Nedenler

Aşağıdaki gen mutasyonları da POY'a neden olabilir:
BMP15 Geni: Yumurtalık fonksiyonlarını düzenler.
FOXL2 Geni: Folikül gelişimini destekler.
ATM Geni: DNA onarım mekanizmalarında görev alır.
STAR Geni: Steroid hormon sentezini etkiler.
EIFB2 ve POLG Genleri: Hücresel enerji metabolizmasını düzenler.

Tedavi ve Yönetim Yaklaşımları

Gebelik İhtimalini Artırmaya Yönelik: Mozaik Turner sendromu ve Frajil X premutasyon taşıyıcılarında doğurganlık desteklenebilir.
Koruyucu Sağlık Tedavileri: Erken menopozun etkilerini önlemek için hormon tedavileri uygulanabilir.
Genetik Danışmanlık: Gebelik planlayan kadınlara genetik testler önerilir. Preimplantasyon genetik tanı (PGT) ile hasta çocuk riski azaltılabilir.
Prematür ovarian yetmezlik (POY), genetik nedenlere bağlı olarak farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Bu yazı, POY hakkında kapsamlı bilgi sağlayarak genetik danışmanlık ve tedavi yöntemlerine ışık tutmayı amaçlar.

Kaynaklar

PubMed: Prematür ovarian yetmezlik ve Turner sendromu üzerine yapılan genetik çalışmalara dair makaleler.
URL: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Dünya Sağlık Örgütü (WHO): Kadın sağlığı ve erken menopoz üzerine raporlar.
URL: https://www.who.int
American College of Medical Genetics (ACMG) Guidelines: Genetik testlerin yorumlanması ve prematür ovarian yetmezlik üzerine rehberler.
Genetic and Rare Diseases Information Center (GARD): Prematür ovarian yetmezlik ve genetik nedenler hakkında bilgi.
URL: https://rarediseases.info.nih.gov
Nelson LM. "Clinical practice. Primary ovarian insufficiency." New England Journal of Medicine, 2009. Prematür ovarian yetmezlik üzerine temel bir referans.
Fragile X Syndrome: Frajil X sendromu ve POY ilişkisine dair bilgiler.
URL: https://fragilex.org

Yorumlar